پارک گوئل بارسلونا؛ سفری به شهر رویاهای گائودی

در میان تمامی جاذبه‌هایی که بارسلونا را به یکی از محبوب‌ترین مقاصد اروپا تبدیل کرده‌اند، نام آنتونی گائودی (Antoni Gaudí) همچون ستاره‌ای بی‌بدیل می‌درخشد؛ پیامبر معماری مدرنیست کاتالان که چهره بارسلونا را با خلق آثاری که مرز واقعیت و رویا را درهم می‌شکنند، برای همیشه تغییر داد. اما در میان کلیسای سر به فلک کشیده ساگرادا فامیلیا و امواج سنگی کازا میلا، اثری وجود دارد که شاید شخصی‌ترین و فلسفی‌ترین مانیفست گائودی باشد و آن پارک گوئل (Park Güell) است. 

مجموعه عظیمی که بر فراز تپه کارمل (Carmel Hill) و مشرف به دریای مدیترانه قرار گرفته و اتوپیای ناتمامی است که قرار بود پاسخ معماری به چالش‌های زندگی صنعتی قرن بیستم باشد. در این مطلب از سطح ظاهری جاذبه‌های توریستی عبور کرده و به لایه‌های زیرین تاریخ، فلسفه، نمادشناسی و مهندسی پیچیده این شاهکار نفوذ می‌کنیم. 

بازدید از پارک گوئل

تاریخچه و بافت اجتماعی اقتصادی پارک گوئل

برای درک ماهیت پارک گوئل، ابتدا باید به یکی از شهرهای اسپانیا سفر کنیم: بارسلونای اواخر قرن نوزدهم. دورانی که به نام «Renaixença» (رنسانس کاتالان) شناخته می‌شود. در این دوره، بارسلونا به عنوان موتور محرک صنعتی اسپانیا، رشدی انفجاری را تجربه می‌کرد. 

ثروت ناشی از صنایع نساجی و تجارت دریایی، طبقه‌ای جدید از بورژوازی را پدید آورده بود که به دنبال هویت‌بخشی به خود و شهرشان بودند. اما این رشد سریع، پیامدهایی همچون تراکم جمعیت، آلودگی و بیماری را در مرکز شهر و محله‌های قدیمی به همراه داشت. در چنین شرایطی، نیاز به فضاهای زندگی سالم‌تر و دور از هیاهوی صنعتی، به شدت احساس می‌شد.

اتحاد استراتژیک اوزبی گوئل و آنتونی گائودی

پارک گوئل محصول ذهن دو نابغه بود: 

1. اوزبی گوئل (Eusebi Güell)، صنعتگر، سیاستمدار و حامی هنر
2.  آنتونی گائودی، معماری که زبان سنگ و آجر را می‌فهمید. 

رابطه این دو فراتر از یک قرارداد معمول کارفرما-معمار بود؛ آنها دوستانی نزدیک با دیدگاه‌های مشترک مذهبی و سیاسی (کاتالانیسم محافظه‌کار) بودند. گوئل در سال ۱۹۰۰ ملکی بزرگ و ناهموار را روی تپه‌ای خشک که در آن زمان «کوه لخت» (Muntanya Pelada) نامیده می‌شد، خریداری کرد. 

هدف او ایجاد یک شهرک مسکونی لوکس برای ۶۰ خانواده ثروتمند بارسلونا بود. انتخاب گائودی برای این پروژه، نشان‌دهنده اعتماد کامل گوئل به توانایی او در تبدیل غیرممکن به ممکن بود.

آنتونی گائودی

تاثیر جنبش شهر-باغ انگلیسی (Garden City)

نام «Park Güell» خود گواهی بر ریشه‌های فکری این پروژه است. گوئل آگاهانه از املای انگلیسی واژه «Park» به جای کاتالان «Parc» استفاده کرد تا ارادت خود را به نظریه «شهر-باغ» که توسط ابنزر هاوارد (Ebenezer Howard) در انگلستان مطرح شده بود، نشان دهد. 

این نظریه به دنبال آشتی دادن شهر و روستا بود؛ ایجاد جوامعی که در آنها انسان‌ها در کنار طبیعت زندگی کنند، بدون آنکه از امکانات شهری محروم شوند. گوئل که سفرهای متعددی به انگلستان داشت و تحت تاثیر پارک‌های مسکونی لندن بود، می‌خواست مدلی مشابه اما بومی‌سازی شده را در مدیترانه پیاده کند. زمین‌های مثلثی شکل بزرگ، محدودیت سطح اشغال بنا (تنها یک ششم زمین) و الزام به کاشت گیاهان بومی، همگی در راستای تحقق این ایده بودند.

شکست یک رویا و تولد یک میراث

با وجود چشم‌اندازهای بی‌نظیر به شهر و دریا و هوای پاک تپه کارمل، پروژه مسکونی پارک گوئل یک شکست تجاری تمام‌عیار بود. تا سال ۱۹۱۴ که پروژه متوقف شد، تنها دو خانه در این شهرک ساخته شد. تحلیل‌گران دلایل متعددی برای این شکست برمی‌شمرند: 

دوری از مرکز شهر و منطقه مد روز «ایشمپله» (Eixample)، قوانین سختگیرانه گائودی برای ساخت‌وساز، قیمت بالای زمین‌ها و ناپایداری‌های سیاسی آن دوران اسپانیا. اما همین شکست تجاری، زمینه‌ساز تبدیل شدن این مکان به یکی از ارزشمندترین فضاهای عمومی جهان و جاهای دیدنی بارسلونا شد. 

پس از مرگ گوئل در سال ۱۹۱۸، وارثان او ملک را به شهرداری بارسلونا فروختند و در سال ۱۹۲۶، درهای پارک به روی عموم گشوده و بدین ترتیب، اتوپیای خصوصی اشراف به تفرجگاه دموکراتیک مردم تبدیل شد.

پارک گوئل بارسلونا

معماری پارک گوئل و فلسفه همزیستی با طبیعت

گائودی عمیقا معتقد بود که «اصالت» یعنی بازگشت به ریشه و ریشه همه‌چیز در طبیعت است. جمله معروف او که می‌گفت «هیچ خط مستقیمی در طبیعت وجود ندارد» کلید واژه درک معماری پارک گوئل است. در این پارک، گائودی از تحمیل هندسه اقلیدسی بر زمین خودداری کرد. 

او در عوض خطوط توپوگرافی تپه را دنبال و سازه‌هایش را همچون امتدادی از طبیعت طراحی کرد. ستون‌ها شبیه تنه درختان نخل کج شده‌اند، سقف‌ها همچون امواج دریا حرکت می‌کنند و دیوارها بافتی شبیه صخره‌های طبیعی دارند. این رویکرد که امروزه «بیومیمتیک» (Bio-mimicry) نامیده می‌شود، ده‌ها سال پیش از آنکه در معماری مدرن مطرح شود، توسط گائودی اجرا شده بود.

پارک گوئل

قوس‌ های کاتناری و تعادل پویا در مهندسی سازه 

یکی از نوآوری‌های مهندسی گائودی در پارک گوئل، استفاده گسترده از قوس‌های سهمی و کاتناری (Catenary arches) است. او با مطالعه دقیق نحوه توزیع نیروها در طبیعت، دریافت که ستون‌های عمودی برای تحمل بارهای سنگین و نیروهای جانبی ایده‌آل نیستند. 

به همین دلیل، در مسیرهای پیاده‌روی سرپوشیده (Viaducts)، ستون‌ها را با زاویه‌ای دقیق طراحی کرد که نیروی وزن سقف را مستقیما به زمین منتقل کنند، بدون آنکه نیاز به پشت‌بندهای حجیم (مانند کلیساهای گوتیک) باشد. این ستون‌های مایل که «تعادل پویا» را به نمایش می‌گذارند، نه تنها شاهکار مهندسی هستند، بلکه حس حرکت و سیالیت را به بیننده القا می‌کنند.

پارک گوئل در بارسلونا

هنر بازیافت و رنگ با تکنیک ترنکادیس (Trencadís)

گائودی را می‌توان پیشگام هنر بازیافت دانست. او برای پوشاندن سطوح منحنی و پیچیده سازه‌هایش، تکنیک «ترنکادیس» (به کاتالان به معنی خردشده) را ابداع و کامل کرد. در این روش، قطعات شکسته کاشی، سرامیک، بطری‌های شیشه‌ای و ظروف چینی دور ریخته شده با ملات کنار هم چیده می‌شوند تا سطوحی درخشان، رنگارنگ و مقاوم در برابر آب و هوا ایجاد کنند. 

این تکنیک دو کارکرد اساسی داشت: 

1. امکان پوشش‌دهی سطوح غیرمسطح (مانند بدن اژدها یا نیمکت موج‌دار) را فراهم می‌کرد
2. با بازتاب نور خورشید مدیترانه، جلوه‌ای سورئال و زنده به سازه‌های بتنی و آجری می‌بخشید. 

جوزپ ماریا خویول (Josep Maria Jujol)، دستیار جوان و خلاق گائودی، نقش بسزایی در اجرای خلاقانه این موزاییک‌ها داشت و بسیاری از الگوهای انتزاعی و پیشرو پارک حاصل ذهن اوست.

به‌کارگیری تکنیک ترنکادیس در معماری پارک گوئل

نمادشناسی جاذبه‌ های پارک گوئل بارسلونا

بازدید از پارک گوئل که از بزرگ‌ترین جاهای دیدنی اسپانیا به شمار می‌رود، سفری روایی است که از پایین‌ترین نقطه آغاز می‌شود و به اوج معنوی می‌رسد. در ادامه، اجزای کلیدی این مجموعه را با جزئیات دقیق بررسی می‌کنیم.

پاویون‌ های ورودی؛ دروازه‌ ورود به قصه پریان

ورودی اصلی پارک در خیابان اولوت (Carrer d'Olot) با دو ساختمان عجیب و فانتزی تعریف می‌شود که گویی از دل داستان‌های کودکانه بیرون آمده‌اند. سقف‌های قوسی شکل این بناها با کاشی‌های قهوه‌ای و سفید پوشیده شده‌اند که قارچ‌های جنگلی یا خانه‌های شکلاتی داستان «هانسل و گرتل» را تداعی می‌کنند. 

جالب است بدانید که اپرای هانسل و گرتل درست در زمان طراحی پارک در بارسلونا اجرا می‌شد و احتمالا گائودی از آن الهام گرفته است.

• خانه نگهبان (Porter's Lodge): ساختمانی با گنبد قارچی شکل که امروزه به عنوان فضای نمایشگاهی بخشی از موزه تاریخی شهر بارسلونا (MUHBA) عمل می‌کند.
• خانه مدیریت: ساختمانی با برجی بلند که صلیبی چهار بازو (نماد همیشگی گائودی) بر فراز آن می‌درخشد و صلیب طوری تنظیم شده که با جهات اصلی جغرافیایی هم‌راستا باشد. این ساختمان امروزه فروشگاه سوغاتی است.

پارک گوئل

صعود نمادین با پلکان اژدها (The Dragon Stairway)

پس از عبور از دروازه، پلکانی دو طرفه و باشکوه در برابر بازدیدکننده قرار می‌گیرد که به سمت تالار ستون‌دار بالا می‌رود. این پلکان در سه بخش طراحی شده و هر پاگرد آن حاوی نمادهایی است:

• پاگرد اول: فضایی شبیه به غار که نماد جهان زیرین است.
• پاگرد دوم: نشان کاتالونیا و سر ماری که از میان آن بیرون آمده است. این نماد می‌تواند اشاره‌ای به پرچم کاتالونیا و همچنین نماد پزشکی یا گناه اولیه باشد.
• پاگرد سوم (اژدها): مشهورترین نماد پارک و شهر بارسلونا، مجسمه عظیم سمندر یا اژدها (El Drac) است که با موزاییک‌های رنگارنگ پوشیده شده است. از نظر اسطوره‌شناسی، این اژدها می‌تواند نگهبان آب‌های زیرزمینی باشد (چون آب سرریز مخزن از دهان او خارج می‌شود) یا نماد «پایتون»، اژدهای معبد دلفی. برخی نیز آن را نماد کیمیاگری و عنصر آتش می‌دانند.

پلکان اژدها

تالار هایپوستیل (The Hypostyle Room)

در انتهای پلکان، تالار عظیمی قرار دارد که با ۸۶ ستون به سبک دوریک (Doric) سقف سنگینی را نگه داشته‌اند. گائودی قصد داشت این فضا را به بازار روز برای ساکنان شهرک تبدیل کند.

• ستون‌ها: ستون‌های بیرونی این تالار به سمت داخل کج شده‌اند که خلاف قواعد کلاسیک معماری است اما پایداری سقف مواج بالای آن را تضمین می‌کند.
• سقف: سقف این تالار با گنبدهای کوچک سفید (تکنیک طاق کاتالان) پوشیده شده و در چهار نقطه، مدالیون‌های رنگارنگ بزرگی کار گذاشته شده‌اند که نماد چهار فصل سال هستند. این مدالیون‌ها اثر جوزپ ماریا خویول هستند و شبیه خورشیدهایی درخشان به نظر می‌رسند.

تالار هایپوستیل

میدان طبیعت (The Nature Square) و نیمکت سرپانتین

بر روی سقف تالار ستون‌دار، میدانی وسیع و بیضی شکل قرار دارد که در ابتدا «تئاتر یونانی» نامیده می‌شد و برای برگزاری مراسم مذهبی و اجتماعی در نظر گرفته شده بود. دور تا دور این میدان، نیمکتی طولانی و موج‌دار کشیده شده است که به عنوان نرده محافظ نیز عمل می‌کند. ویژگی‌های این نقطه از پارک عبارتند از:

• ارگونومی: گائودی برای طراحی فرم نشیمن این نیمکت، از بدن یک کارگر برهنه که روی گچ نشسته بود قالب گرفت تا فرمی کاملا ارگونومیک و راحت ایجاد کند. انحنای تکیه‌گاه به گونه‌ای است که ستون فقرات را در بر می‌گیرد.
• زهکشی: حفره‌های کوچکی در نیمکت تعبیه شده تا آب باران را تخلیه کنند و از خیس ماندن سطح جلوگیری شود.
• هنر ترنکادیس: سطح بیرونی نیمکت با طرح‌های انتزاعی و رنگارنگ پوشیده شده که برخی آنها را پیشگام هنر سورئالیسم و دادائیسم می‌دانند. این نیمکت ۱۱۰ متری، یکی از بزرگترین آثار هنری انتزاعی جهان است.

میدان طبیعت

پورتیکوی رختشویخانه (The Laundry Room Portico)

در سمت شرق میدان طبیعت، مسیری مسقف وجود دارد که به پورتیکوی رختشویخانه معروف است. این سازه با الهام از موج دریا طراحی شده و ستون‌های سنگی آن با زاویه‌ای جسورانه قرار گرفته‌اند.

در یکی از ستون‌ها، مجسمه‌ای سنگی از زنی با لباس محلی و سبدی بر سر تراشیده شده است که به مجسمه رختشوی (The Washerwoman) معروف است. این تنها مجسمه فیگوراتیو انسانی در کل معماری پارک است و احتمالا نمادی از زندگی روزمره و طبقه کارگر است که گائودی با احترام به تصویر کشیده است.

مسیرهای پیاده‌ روی و وایاداکت‌ها (The Viaducts)

گائودی برای اتصال بخش‌های مختلف شهرک که اختلاف ارتفاع زیادی داشتند، شبکه‌ای از پل‌ها و مسیرهای پیاده‌روی (Viaducts) طراحی کرد. او به جای تسطیح زمین و تخریب توپوگرافی، پل‌ها را از دل تپه بیرون کشید. 

سنگ‌های استفاده شده در این مسیرها، سنگ‌های روستیک و نتراشیده‌ای هستند که از همان محل استخراج شده‌اند تا سازه کاملا با طبیعت اطراف استتار شود. سه وایاداکت اصلی با نام‌های «پایینی» (Lower)، «میانی» (Middle) و «بالایی» (High) وجود دارند که هر کدام عرض و سبک متفاوتی دارند.

مسیر پیاده‌روی وایاداکت

باغ‌ های اتریش (Austria Gardens) و موزه خانه گائودی

در بخش غربی پارک، منطقه‌ای مسطح وجود دارد که در ابتدا برای ساخت ویلاها در نظر گرفته شده بود اما پس از شکست پروژه، به نهالستان شهرداری تبدیل شد. در سال ۱۹۷۷ با اهدای درختانی از اتریش، این بخش «باغ‌های اتریش» نام‌گذاری شد و پوشش گیاهی متفاوتی نسبت به بقیه پارک دارد.

در این بخش، خانه‌ای صورتی رنگ با مناره‌ای نوک‌تیز قرار دارد که توسط فرانسسک برنگوئر (Francesc Berenguer)، دستیار گائودی، طراحی شده بود. این خانه مدلی بود که گائودی در سال ۱۹۰۶ خریداری کرد و تا سال ۱۹۲۵ (چند ماه قبل از مرگش) در آن زندگی کرد. 

امروزه این مکان به موزه خانه گائودی (Gaudí House Museum) تبدیل شده و بازدید از آن نیازمند بلیط جداگانه است. در این موزه، مبلمان طراحی شده توسط گائودی برای کازا باتیو و کازا میلا، وسایل شخصی و اتاق عبادت او نگهداری می‌شود.

باغ‌های اتریش

تپه سه صلیب (Turó de les Tres Creus)

در بلندترین نقطه پارک، جایی که گائودی قصد داشت کلیسای اصلی شهرک را بسازد، اکنون سه صلیب سنگی بر فراز توده‌ای از سنگ‌ها (به یاد تپه گلگتا) قرار دارد. این مکان چشم‌اندازی ۳۶۰ درجه به تمام شهر بارسلونا دارد و از لحاظ معنوی، نقطه اوج پارک محسوب می‌شود.

تپه سه صلیب

تنوع زیستی و سیستم مدیریت آب در پارک گوئل بارسلون

پارک گوئل تنها یک اثر معماری نیست، بلکه یک اکوسیستم طراحی شده است. گائودی با هوشمندی پوشش گیاهی مدیترانه‌ای را انتخاب کرد که نیاز کمی به آبیاری داشته باشد. درختان کاج حلب، خرنوب، زیتون، بلوط و گیاهان معطری مانند رزماری، اسطوخودوس و مریم‌گلی در سراسر پارک کاشته شده‌اند. 

این پوشش گیاهی زیستگاهی برای پرندگان مختلف از جمله طوطی‌های راهب (Monk Parakeets) که صدای جیغشان در پارک شنیده می‌شود و همچنین عقاب‌های مارخوار فراهم کرده است. گائودی سیستمی هوشمندانه برای جمع‌آوری آب باران طراحی کرد. 

سطح میدان طبیعت ماسه‌ای نیست، بلکه فیلتری است که آب باران را جذب کرده و از طریق ستون‌های توخالی تالار هایپوستیل به مخزنی زیرزمینی با ظرفیت ۱۲۰۰ متر مکعب هدایت می‌کند. این آب ذخیره شده برای آبیاری باغ‌ها استفاده می‌شد و اگر مخزن پر می‌شد، آب اضافی از دهان اژدهای پلکان ورودی سرریز می‌کرد. این چرخه پایدار، نمونه‌ای درخشان از تفکر اکولوژیک گائودی در قرن بیستم است.

جدیدترین نکات بازدید از پارک گوئل (آپدیت 2025)

سفر به بارسلونا و بازدید از پارک گوئل نیازمند آگاهی از تغییرات جدید بوده و مدیریت پارک برای کنترل ازدحام و حفظ اثر، قوانین سخت‌گیرانه‌ای وضع کرده است. اینحا به مهم‌ترین موارد اشاره می‌کنیم.

ساختار جدید قیمت گذاری بلیط گوئل پارک

طبق داده‌های جدید، قیمت بلیط ورودی پارک گوئل در سال ۲۰۲۵ افزایش یافته است تا هزینه‌های مرمت و نگهداری تامین شود.

جدول قیمت بلیط ورودی پارک گوئل در سال ۲۰۲۵

بلیط‌فروشی حضوری در پارک گوئل بارسلونا تقریبا وجود ندارد یا صف‌های بسیار طولانی دارد. اکیدا توصیه می‌شود بلیط‌ها را از هفته‌ها قبل به صورت آنلاین رزرو کنید. ظرفیت ورودی نیز برای هر نیم ساعت ۴۰۰ نفر است. قبل از همه اینها، یادتان نرود در هزینه سفر به اسپانیا برای بازدید از اتوپیای شگفت‌انگیز گائودی بودجه مناسب در نظر بگیرید.

ساعات کاری پارک گوئل و محدودیت‌ ها برای آرامش ساکنان

ساعات کاری پارک گوئل مقداری پیچیده‌ بوده که بیشتر به‌منظور احترام به ساکنان محلی چنین برنامه‌ریزی شده است. این ساعت‌ها عبارت است از:

• ساعات عمومی توریستی: معمولا از ۹:۳۰ صبح تا ۷:۳۰ عصر (بسته به فصل متغیر است)
• ساعات اختصاصی ساکنان (Bon Dia / Bon Vespre): صبح‌ها از ۷:۰۰ تا ۹:۳۰ و عصرها از ۱۸:۰۰ یا ۲۰:۰۰ تا ۲۲:۰۰، ورود گردشگران ممنوع است و پارک تنها در اختیار ساکنان محلی و دارندگان کارت عضویت کتابخانه بارسلونا (Gaudir Més) است. 

این ساعات بهترین زمان برای مردم محلی است تا بدون شلوغی توریست‌ها ورزش کنند یا سگ‌هایشان را بگردانند.

بهترین زمان بازدید از پارک و عکاسی 

تنها راه عکس گرفتن با اژدها یا روی نیمکت بدون حضور صدها نفر، رزرو اولین سانس ورود (۹:۳۰ صبح) و حضور در صف ورودی نیم ساعت قبل از بازگشایی است.

برای عکاسان حرفه‌ای، یک ساعت قبل از غروب که نور مایل آفتاب به ستون‌ها و موزاییک‌ها می‌تابد و رنگ‌های گرم را تشدید می‌کند، ساعت طلایی (Golden Hour) است. منظره غروب خورشید بر فراز شهر بارسلونا از میدان طبیعت، قاب محبوب اینستاگرام است.

در ماه‌های تابستان (ژوئیه و اوت)، ظهرها بسیار گرم و طاقت‌فرسا و سایه در میدان طبیعت کم است، بنابراین صبح زود یا عصر دیر وقت را انتخاب کنید.

بازدید از پارک گوئل

نحوه دسترسی به پارک و چالش تپه‌ های شیبدار

پارک گوئل در ارتفاعات قرار دارد و دسترسی به آن نیازمند پیاده‌روی در سربالایی است. در جدول روبرو بهترین راه‌هایی که برای دسترسی به این پارک بارسلونا موجودند را به‌طور خلاصه آورده‌ایم:

جدول نحوه دسترسی به پارک گوئل بارسلونا

طبق اعلامیه رسمی، از فوریه ۲۰۲۵ تا اواخر سال، مجسمه سالاماندر (اژدها) تحت عملیات ترمیم تخصصی قرار دارد و ممکن است بخش‌هایی از آن پوشیده شده باشد. همچنین پله‌های بین ورودی ماریانو و وایاداکت پایینی در دست تعمیر هستند. پس قبل از رفتن به پارک چک کنید که هزینه حمل و نقل بیهوده پرداخت نکنید.

مسافران هوشمند بارسلونا و پارک گوئل در جریانند…

پارک گوئل، مانیفست سنگی آنتونی گائودی است؛ جایی که او تلاش کرد بهشت را روی زمین بازسازی کند. اگرچه رویای شهر-باغ او به طور کامل محقق نشد، اما نتیجه فضایی است که در آن مرز میان هنر و طبیعت محو شده است. بازدید از این پارک با وجود افزایش قیمت‌ و محدودیت‌ها، همچنان تجربه‌ای ضروری برای درک روح بارسلوناست. 

این پارک یادآوری می‌کند که شهرها می‌توانند چیزی فراتر از بتن و فولاد باشند؛ آنها می‌توانند زنده، رنگارنگ و در هماهنگی با طبیعت نفس بکشند. اما سفر به مقصدی مانند بارسلونا که ترکیبی از تاریخ، هنر و شلوغی مدرن است، چالش‌های فراوانی دارد. برای مسافرانی که به دنبال کشف عمیق این زیبایی‌ها هستند، همراهی با یک تیم حرفه‌ای، کلید ورود بی‌دغدغه به این دنیای جادویی است. مهرپرواز با ارائه بهترین پکیج‌های تور اسپانیا آماده است تا همراه قابل‌اعتماد شما در این سفر باشد.